Anayasa Mahkemesi 03.01.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 17.10.2018 tarihli (2017/162 E.,2018/100 K.) kararında “milletvekillerinin ifade özgürlüğü” ile ilgili önemli bir iptal karar vermiştir-oy çokluğu ile-.
İptali istenen TBMM İçtüzük hükmü, “Türkiye Cumhuriyetinin ülkesiyle ve milletiyle bölünmez bütünlüğü esasında Anayasa’da düzenlenen idari yapısına aykırı tanımlamalar yapan milletvekillinin 1 aylık ödenek ve yolluğunun 2/3’ünün kesileceğini” öngörmekteydi (m. 161/3).
AYM anılan kararında öncelikle, seçmenlerini temsil eden, onları talep ve düşüncelerini politik alana aktaran ve çıkarlarını savunan seçilmiş kişilerin ifade özgürlüğünün “özellikle değerli olduğu” tespitinde bulunmuştur.
Sonrasında Mahkeme milletvekillerinin 1 aylık ödenek ve yolluğunun 2/3’ünün kesilmesi sonucunu doğuran söz konusu kuralın Meclis çalışmalarının belirli bir düzen içerisinde yapılmasıyla ilgili olmadığını, ayrıca “belirsiz”, “soyut” ve “öngörülmez” nitelikte olduğunu değerlendirmiştir.
Öte yandan Meclis çalışmaları kapsamında kullanılan ifadelerin m. 161/3 kapsamında olup olmadığına karar verme yetkisinin Meclis çoğunluğunda olduğuna dikkat çeken AYM bu durumun “muhalif milletvekillerinin cezalandırma tehdidiyle susturulması sonucunu doğurabileceğini” belirtmiştir.
Kararda, bunun yanı sıra, “ifade özgürlüğü” (AY m. 26) ve “yasama sorumsuzluğu” (AY m. 83) ile “barışçıl olması şartıyla-şiddete teşvik içermeyen-” çoğunluk tarafından benimsenen idari yapıya aykırı tanımlamalar yapabilmenin de güvece altına alındığının altı çizilmiştir.
Bu haliyle değinilen İçtüzük kuralının (İçtüzük m. 161/3), genel anlamda ifade özgürlüğünü (AY m. 26) özel anlamda ise yasama sorumsuzluğunu (AY m. 83) kullanılamaz ve anlamsız hale getirdiği ve anılan Anayasa kurallarına aykırı olduğu, iptal edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
İfade özgürlüğünün ve yasama sorumsuzluğunun kullanılamaz hale getirilmesinin milletvekilinin AY m. 87’deki görev ve yetkilerinin kullanabilmesinin de önemli ölçüde zorlaştırılması soncunu doğuracağını belirten AYM, kuralın AY m. 87’ye de aykırı olduğu neticesine varmıştır.
