Bilindiği üzere 20 Temmuz 2016’da Türkiye’de yaşanan askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 3 ay süreyle olağanüstü hâl ilân (OHAL)edildi. 20 Temmuz 2016’da ilan edilip, 7 kez uzatılan olağanüstü hâl uygulaması iki yılın ardından 18 Temmuz 2018’de tamamen kaldırıldı. Bu süreç içerisinde çok sayıda OHAL Kanun Hükmünde Kararnamesi çıkarıldı. Söz konusu KHK’ların birçok maddesinin OHAL süresince geçerli olacağı düzenlendi ve OHAL sona erince birçok hükmün yürürlüğü ortadan kalktı.
Sonrasında “mevcut terör örgütleriyle olağan dönemde hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde etkin mücadele edilebilmesi ve son darbe teşebbüsüne benzer bir müdahale girişiminin yeniden yaşanmaması amacıyla, anayasal güvence altındaki temel hak ve özgürlükler korunmak suretiyle soruşturma ve kovuşturmalar ile disiplin soruşturmaları bakımından gerekli olan hükümleri ve ihtiyaç duyulan idari tedbirleri uzatmak amacıyla” [1]25/07/2018 tarihli ve 7145 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yürürlüğe kondu ve OHAL döneminde getirilen bazı düzenlemelerin yürürlük süreleri OHAL’den sonra da geçerli olmak üzere uzatıldı.
7145 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 13. maddesiyle, 12.4.1991 tarihli ve 3713 sayılı “Terörle Mücadele Kanunu”na eklenen “Geçici Madde 19”un birinci fıkrasının (c) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerinde;
“Geçici Madde 19- (Ek: 25/7/2018-7145/13 md.)
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren DÖRT YIL SÜREYLE; 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından[2]
a) Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren kırk sekiz saati, toplu olarak işlenen suçlarda dört günü geçemez. Delillerin toplanmasındaki güçlük veya dosyanın kapsamlı olması nedeniyle gözaltı süresi, birinci cümlede belirtilen sürelerle bağlı kalmak kaydıyla, en fazla iki defa uzatılabilir. Gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin karar, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalanan kişi dinlenilmek suretiyle hâkim tarafından verilir. Yakalama emri üzerine yakalanan kişi hakkında da bu bent hükümleri uygulanır.
b) Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında bu işlem, Cumhuriyet savcısı veya Cumhuriyet savcısının yazılı emri üzerine kolluk tarafından yapılabilir.
c) 1. Tutukluluğa itiraz ve tahliye talepleri dosya üzerinden karara bağlanabilir.
2. Tahliye talepleri en geç otuzar günlük sürelerle tutukluluğun incelenmesi ile birlikte dosya üzerinden karara bağlanabilir.
3. 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 108 inci maddesi uyarınca yapılan tutukluluğun incelenmesi en geç, otuzar günlük sürelerle dosya üzerinden, doksanar günlük sürelerle kişi veya müdafi dinlenilmek suretiyle resen yapılır.”
şeklinde düzenlemelere yer verilmişti. Madde ile ceza soruşturmalarında/kovuşturmalarında bazı suçlar bakımından gözaltı ve tutuklama/tutuklamanın devamı kararlarının süresi ve şekline ilişkin OHAL döneminde uygulanan Ceza Muhakemesi Kanunu’nun genel hükümlerinden ayrık düzenlemelerin OHAL sonrasında da tatbik edileceği düzenlemesi getirildi ve bu durum dört yıl süreyle sınırlandırıldı.
Bununla birlikte DÖRT YILLIK SÜRE 25/7/2022 tarihinde dolmuş ve TBMM tarafından da süre uzatılmamıştır. Bu nedenle 25/07/2022 tarihinden itibarenTürk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından da gerek gözaltı sürelerine gerekse de tutuklamanın gözden geçirilmesi süreleri ve şekline ilişkin Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan “genel hükümler” uygulama alanı bulacaktır.
Bilgilerinize sunarız.
[1] Bkz. Adalet ve Kalkınma Partisi Grup Başkanvekilleri Çanakkale Milletvekili Bülent Turan, Tokat Milletvekili Özlem Zengin, Çankırı Milletvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu ve Denizli Milletvekili Cahit Özkan’ın Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (2/1) ve Adalet Komisyonu Raporu, TBMM, Dönem: 27, Yasama Yılı: 1, Esas No: 2/1, Karar No: 2, Tarih: 21.07.2018, Sıra Sayısı: 1, s. 4. Kaynağa ulaşmak için bkz. (Çevrimiçi) https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss1.pdf, 7 Ağustos 2022
[2] TCK m. 302 ila m. 339 arasındaki suçlar; Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak, Düşmanla işbirliği yapmak, Devlete karşı savaşa tahrik, Temel millî yararlara karşı faaliyette bulunmak için yarar sağlama, Yabancı devlet aleyhine asker toplama, Askerî tesisleri tahrip ve düşman askerî hareketleri yararına anlaşma, Düşman devlete maddi ve mali yardım, Anayasayı ihlal, Cumhurbaşkanına suikast ve fiilî saldırı, Yasama organına karşı suç, Hükûmete karşı suç, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan, Silâhlı örgüt, Silâh sağlama, Suç için anlaşma, Askerî komutanlıkların gasbı, Halkı askerlikten soğutma, Askerleri itaatsizliğe teşvik, Yabancı hizmetine asker yazma, yazılma, Savaş zamanında emirlere uymama, Savaş zamanında yükümlülükler, Savaşta yalan haber yayma, Seferberlikle ilgili görevin ihmali, Düşmandan unvan ve benzeri payeler kabulü, Devletin güvenliğine ilişkin belgeler, Devletin güvenliğine ilişkin bilgileri temin etme, Siyasal veya askerî casusluk, Devletin güvenliğine ve siyasal yararlarına ilişkin bilgileri açıklama, Gizli kalması gereken bilgileri açıklama, Uluslararası casusluk, Askerî yasak bölgelere girme, Devlet sırlarından yararlanma, Devlet hizmetlerinde sadakatsizlik, Yasaklanan bilgileri temin, Yasaklanan bilgilerin casusluk maksadıyla temini, Yasaklanan bilgileri açıklama, Yasaklanan bilgileri siyasal veya askerî casusluk maksadıyla açıklama, Taksir sonucu casusluk fiillerinin işlenmesi, Devlet güvenliği ile ilgili belgeleri elinde bulundurma
